Adalet Yargılamanın Yenilenmesi - Zekeriya Yılmaz Adalet Yayınevi

Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri

Yargılamanın Yenilenmesi İstenemeyecek Kararlar

Yargılamanın Yenilenmesini İsteyebilecek Olanlar

Yargılamanın Yenilenmesi Yoluna Başvurma Süresi

Yargılamanın Yenilenmesi İsteminde Bulunulması

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Yargılamanın Yenilenmesi İstemi Ön İnceleme

Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin Kabulü

Yeniden Yargılama ve Hüküm 

Konuyla İlgili Geniş Açıklama ve İçtihatlar

Bir yargılama faaliyeti sonucunda (davanın esası hakkında) verilen hüküm, taraflar arasındaki uyuşmazlığı sona erdiren karardır. Yargılamanın yenilenmesi kararı verilmedikçe veya temyiz edilip bozulmadıkça, verilmiş olan hüküm hiçbir suretle değiştirilemez. İnfaz kabiliyetini taşıdığı sürece aynen uygulanması zorunludur. Yorum yapmak sureti ile hükmolunanın dışında bir şeyin infazı mümkün değildir.

Bir mahkeme kararı, kanunlarda belirtilen usullere uygun olarak verilip olağan kanun yolları denetiminden geçtikten veya olağan kanun yolları için öngörülen süreler sona erdikten sonra, değişmez bir nitelik kazanır. Mahkeme kararlarının bu değişmez kuvvet ve niteliğine -kesin hüküm- (kaziye-i muhkeme-muhkem kaziye) denilmektedir.

Hukuk düzeninde istikrar sağlama amacı taşıyan kesin hüküm, hukuk yargılama sistemimizde hükme karşı kanun yollarının tükenmesi (şeklî anlamda kesin hüküm) ve taraflar arasındaki hukukî ilişkinin bir daha dava konusu yapılmaması (maddî anlamda kesin hüküm) şeklinde yer almaktadır.

Kesin hüküm, yargısal (kazaî) kararlara tanınan kanunî hakikat (yasal gerçeklik) vasfıdır. Bu vasıf yargısal (kazaî) kararların hakikate (gerçeğe) uygun olarak verildiğinin kabul edilmesini zorunlu kılar. Zira bir kararın kesinleşmesinden sonra uyuşmazlığın bütün bir gelecek için değişmeksizin çözümlendiği ve bu nedenle aynı uyuşmazlığın tekrar mahkeme önüne getirilmemesi gerektiği kabul edilmektedir. Bu husus, toplumun huzur ve güveni için zorunlu bir unsur olan hukukî istikrar bakımından da büyük önemi haizdir.

Kesin hüküm (mahkeme ilâmları), (sahteliği ispat olununcaya kadar) kesin delil teşkil eder.

Kural olarak, kesin hükme bağlanmış bir davaya yeniden bakılamaz. Bunun en önemli istisnası yargılamanın yenilenmesi yoludur. Yargılamanın yenilenmesi, yargılama sonrasında ortaya çıkan ve kesin hükmün esasını etkileyecek nitelikteki maddî olguların mevcudiyeti hâlinde, maddi anlamda kesinleşen hükmün ortadan kaldırılmasını ve daha önce kesin hükme bağlanan bir dava hakkında yeniden yargılama ve inceleme yapılmasını sağlayan istisnaî ve olağanüstü bir kanun yoludur. Tâbir-i diğerle, yargılamanın yenilenmesi, hükmün esasını değiştirecek nitelikteki olguların hükmün kesinleşmesinden sonra ortaya çıkması durumunda, yeniden yapılacak yargılama ile kesin hükmü ortadan kaldırabilen olağanüstü bir kanun yoludur. Sonradan ortaya çıkan bu gibi durumlarda, kanunda sınırlı olarak sayılmış nedenlere dayanılarak taraflarca esas hükmün kaldırılması ve davanın yeniden incelenmesi istenebilir. Dolayısıyla, bir uyuşmazlık dava edilip mahkeme önünde görüldükten ve sonuçta verilen karar kesin hüküm hâlini aldıktan sonra o davanın taraflarının, o davada incelenen olayların yanlış tespit edilip, yanlış sonuca varıldığını ileri sürebilmeleri, ancak ilgili kanunlarda gösterilen şartlar gerçekleştiği takdirde yargılamanın yenilenmesi (iade-i nuhakeme) yoluyla mümkündür.

Diğer yandan, AİHS’ne yönelik ihlâlin doğrudan kesinleşmiş mahkeme kararından ileri gelmesi durumunda, kesinleşmiş mahkeme kararından kaynaklanan ihlâli ortadan kaldırmak için birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de, -yargılamanın yenilenmesi- müessesesi, bir çözüm yolu olarak benimsenmiştir.

Kısaca ifade etmek gerekirse, kesinleşmiş bir mahkeme kararının iptali, kısmen veya tamamen değiştirilmesi ancak yargılamanın yenilenmesi (iadei muhakeme) yolu ile mümkün olabilir.

Bu çalışmamızda, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve 1086 sayılı Hukuku Usûlü Muhakemeleri Kanununda yer alan -yargılamanın yenilenmesi-yle ilgili hükümleri birlikte değerlendirerek, konuyu bilimsel görüşler ve yargı içtihatları ışığında incelemeye ve açıklamaya gayret ettik.

Kitap, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde, genel olarak hukukumuzda -Yargılamanın Yenilenmesi-ne değinilmiştir. İkinci ve Üçüncü Bölümlerde, Medenî Usûl Hukukumuzda yargılamanın yenilenmesi konusunda geniş açıklama ve içtihatlara yer verilmiştir.

Bu çalışmanın ilgililere ve özellikle uygulayıcılara yararlı olması en içten dileğimdir.